Анемия-бұл негізінен жас балаларға, жүкті әйелдерге және босанғаннан кейінгі әйелдерге, сондай-ақ етеккір жасындағы қыздар мен әйелдерге әсер ететін қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы маңызды мәселе болып табылады.
ДДҰ мәліметтері бойынша (2023 ж.) жаһандық ауқымда анемиядан 6-59 айлық барлық балалардың 40% -ы, жүкті әйелдердің 37% – және 15-49 жас аралығындағы әйелдердің 30% – зардап шегеді екен. (1).
Анемиялық жағдай адам ағзасына өте жағымсыз әсер етеді, бұл гипоксемия мен гипоксия процестерінің дамуына байланысты (бұл тіндерге және мүшелерге қалыпты өмірлік белсенділікті сақтау үшін жеткілікті оттегінің мөлшері жетпейтін жағдай.) Бұл ретте келесі белгілер байқалады: шаршау және әлсіздік, зейіннің төмендеуі, бас айналу, құлақтың шуылы, бозару және бас ауруы. Сезімтал адамдарда темір тапшылығы мазасыз аяқ синдромының дамуына ықпал етеді. Басқа көріністерге шаштың түсуі, құрғақ шаш немесе тері, сынғыш тырнақтар, тілдің шырышты қабығының қабынуы жатады (2).
Анемияны емдеу және алдын алу үшін негізінен темір препараттарының таблетка формалары екі валентті темір тұздары (темір сульфаты, темір глюконаты, темір фумараты) немесе үш валентті темір сахариді түрінде тағайындалады.
Екі валентті темір препараттары гемоглобиннің айқын өсуін қамтамасыз етеді, әсіресе емдеудің басында.
Алайда, темірдің тұзды препараттардан пассивті диффузиясы олардың артық мөлшерлеу қаупін тудырады. Бұл тіндерде темір қосылыстарының тұндырылуына және бауырдың зақымдалуына әкелуі мүмкін. Темір тұздары ішекте тағам компоненттерімен (кофе, шай, жұмыртқа, сүт және т. б.) және бірқатар дәрі-дәрмектермен әрекеттеседі, бұл емдеу тиімділігінің төмендеуіне әкеледі. Екі валентті темір препараттарын қабылдау кезінде бос радикалдардың пайда болуы бірқатар бұзылуларға әкелуі мүмкін: жүрек айнуы, ауырлық, эпигастрийдегі ауырсыну, құсу, іш қату, диарея.
Үш валентті темір препараттары ең жақсы қауіпсіздік профиліне ие. Темірдің сіңуі белсенді бақыланатын сіңіру арқылы жүреді, сондықтан артық мөлшерленуі екіталай. Тамақпен бірге қабылдауға болады, басқа дәрі-дәрмектермен біріктірілуі мүмкін, диспепсиялық құбылыстар сирек кездеседі. Алайда темірдің тұзды препараттарымен салыстырғанда биожетімділігі төмен.
Темірдің тиімдірек көздерін пайдалану артық бейорганикалық темірден туындаған мәселелерді жеңілдету стратегиясы болып табылады. Жақында жүргізілген зерттеулер темір бисглицинаты сияқты темірдің аминқышқылды хелат көздерінің темірдің бейорганикалық көздеріне қарағанда темірдің биожетімділігі жақсы екенін көрсетті(3, 4, 5, 6). – деп м. ғ. к., жоғары санатты дәрігер, акушер-гинеколог Фарида Нұрқасенқызы Тілеубердиева түсініктеме берді.
Солгардың кең ассортиментінде “Жеңіл жетімді Джентл Айрон ” құрамында 25 мг темір органикалық түрдегі (темір бисглицинаты) капсулалар түрінде ұсынылған.Бұл форма оңай сіңеді және асқазан-ішек жолдарының жағымсыз әсерлерінің даму қаупін азайтады.
Жүкті және бала емізетін әйелдерге дәрігердің ұсынысы бойынша және бақылауымен рұқсат етіледі. Қолдану бойынша ұсыныстар: ересек әйелдерге тамақтану кезінде күніне 1 капсула.Шығу формасы: 90 капсула.
Темір бисглицинаты екі валентті темір ионымен (Fe2+) хелатталған екі глицин молекуласынан тұрады және өзгермеген күйде аш ішектің шырышты қабығына сіңеді. Темір бисглицинат хелаты төмен молекулалық салмағы шамамен 204 дальтон болатын тұрақты құрылымға ие, осылайша қосылыстың ағзаға сіңуін жеңілдетеді.
Ішек жасушаларының цитоплазмалық ферменттерінің әсерінен сіңірілгеннен кейін бос темір бөлініп, қанға енеді. Осылайша, бос темір иондарының асқазан-ішек жолдарының шырышты қабығымен байланысы жоқ, бұл оның жақсы төзімділігін қамтамасыз етеді. Темір бисглицинаты хелатының өзгеріссіз сіңуіне байланысты бос темірдің асқазанның шырышты қабығымен ғана емес, сонымен қатар темірдің тағамдық сіңіру ингибиторларымен (сүт өнімдері, шай, кофе және т.б.) байланысы болмайды. Сондықтан хелатталған темірді тамақтануға қарамастан қолдануға болады (5, 7) .
Темір бисглицинат хелатының тағы бір маңызды артықшылығы – биожетімділігі жоғары-темір сульфатына қарағанда шамамен 4 есе көп. Мұны екі сіңіру жолының – рецепторлардың екі түрімен байланысуымен түсіндіруге болады. Он екі елі ішекте орналасқан DMT1 рецепторларының бірінші түрі темір тұздарына арналған. Аш ішектің бүкіл бетінде орналасқан PEPT1 рецепторларының екінші түрі пептидтерді байланыстыруға арналған. Темір бисглицинаты хелатының құрамында глицин амин қышқылының болуы рецепторлардың осы түрімен байланысуға мүмкіндік береді. Нәтижесінде бұл қосылыстың сіңуі айтарлықтай артады.
Сонымен қатар, шырышты қабықтың тінінде плазмаға тасымалданатын амин қышқылы хелатынан темір мөлшерін бақылайтын механизм бар.
Мысалы, гемоглобиннің мәні неғұрлым жоғары болса, темір соғұрлым аз тасымалданады. Біріктірілген бұл зерттеулер темір аминқышқылдарының хелаты темір тапшылығын емдеу үшін темірдің қауіпсіз және тиімді көзі екенін көрсетеді (8, 9, 10).